Obowiązujące przepisy nakazują przedsiębiorcom wyznaczanie stref o zwiększonym ryzyku wybuchu, określanych jako „strefy Ex”. Chodzi jednak nie tylko o zamontowanie odpowiednich, ostrzegawczych oznaczeń, ale przede wszystkim o właściwy dobór infrastruktury, który zminimalizuje zagrożenie. Czym dokładnie jest strefa Ex i jak należy ją wyposażyć?
Co to jest strefa Ex?
„Strefa Ex” to oznaczenie, które informuje użytkowników danego obiektu o tym, że znajdują się w strefie zagrożonej wybuchem lub w jej bezpośrednim pobliżu.
Obowiązek wytyczania strefy wybuchu wynika z przepisów unijnych. W polskim porządku prawnym wdrażają go dwa dokumenty:
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej
- Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 6 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w strefie potencjalnie wybuchowej.
W praktyce strefy Ex wyznacza się przede wszystkim w zakładach chemicznych, przemysłowych czy produkcyjnych, jeżeli jest to uzasadnione profilem działalności i stosowanymi technologiami.
Wyznaczenie stref powinno być poprzedzone przeprowadzeniem oceny ryzyka, które ma na celu ustalenie:
- prawdopodobieństwa i czasu występowania strefy wybuchowej,
- prawdopodobieństwa wystąpienia oraz uaktywnienia się źródeł zapłonu,
- eksploatowanych instalacji, używanych substancji, mieszanin oraz zachodzących procesów,
- rozmiarów przewidywanych skutków wybuchu.
Na podstawie takiej oceny ryzyka wydziela się w zakładzie pracy strefy wybuchu, uwzględniając podział wynikający z przepisów (rozporządzenia przewidują sześć typów stref Ex – 0, 1 i 2 dla gazów, pary i mgły oraz 20, 21, 22 dla pyłów).
Jakie wymagania dla strefy Ex wprowadzają przepisy?
Strefy zagrożone wybuchem wymagają odpowiedniego dostosowania. Chodzi zarówno o przeszkolenie pracowników, opracowanie odpowiednich wytycznych, instrukcji, jak i właściwy dobór infrastruktury.
Warto zwrócić uwagę, czy sprzęt ma odpowiedni certyfikat (ATEx). Jego obecność to gwarancja, że produkt spełnia wymagania określone przepisami.
Szczegółowe wymagania w zakresie wymagań projektowania i budowy urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej określa załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Rozwoju. Wymagania odnoszą się m.in. do takich aspektów jak:
- bezpieczeństwo przeciwwybuchowe,
- warunki kontroli i konserwacji,
- warunki otoczenia,
- oznakowanie,
- instrukcje,
- dobór materiałów,
- projektowanie i budowa urządzeń,
- potencjalne źródła zapłonu.
Nie można zapominać, że stan wiedzy i poziom technologii cały czas się zmienia. Raz zastosowane rozwiązania powinny być niezwłocznie aktualizowane, aby uwzględnić rozwój techniki.
Jak dobierać wyposażenie w strefie Ex?
Rozporządzenie Ministra Rozwoju wprowadza podział urządzeń dopuszczonych do używania w strefie Ex na dwie grupy. W pierwszej znajdują się kategorie urządzeń M1 oraz M2. Z kolei w drugiej wyróżnia się urządzenia kategorii 1, 2 oraz 3.
- Pierwsza grupa urządzeń jest przeznaczona do użytkowania w wyrobiskach podziemnych kopalń oraz w częściach ich instalacji powierzchniowych, jeżeli są one zagrożone występowaniem gazu kopalnianego lub pyłu palnego. Zarówno w przypadku kategorii M1, jak i M2 wymagany jest bardzo wysoki poziom zabezpieczeń.
- Druga grupa urządzeń jest przeznaczona do używania w innych miejscach zagrożonych występowaniem atmosfery wybuchowej. W zależności od kategorii może być wymagany bardzo wysoki, wysoki lub normalny poziom zabezpieczeń.
Planując wyposażenie firmy w specjalistyczną infrastrukturę, należy uwzględnić wszystkie elementy mechaniczne i elektryczne występujące w strefie zagrożenia, w tym:
- wciągniki do suwnic,
- konsole sterujące,
- całe urządzenia dźwignicowe.
Mogą one stanowić potencjalne źródło zapłonu lub przyczynić się do wystąpienia albo zwiększenia szkód w związku z wybuchem.
Wybór odpowiedniego sprzętu warto poprzedzić audytem i konsultacją ze specjalistami z firmy Konecranes. Więcej informacji na temat doboru wyposażenia do strefy Ex znajdziesz na: https://www.konecranes.com/pl/produkty/suwnice-i-wciagniki-do-srodowisk-niebezpiecznych/wciagniki-elektryczne-lancuchowe-exn.
Wciągniki elektryczne łańcuchowe oferowane przez Konecranes, które są przeznaczone do pracy w strefie Ex, otrzymały niezbędne certyfikaty bezpieczeństwa (ATEx, CSA, IECEX oraz INMETRO). Warto zaufać doświadczeniu konsultantów, aby mieć pewność, że infrastruktura zakładu spełnia wymagania określone przepisami prawa, zapewnia bezpieczne korzystanie i wydajną pracę.