Prace prowadzone na wysokości w szybach, studniach i innych pomieszczeniach oczyszczalni ścieków muszą spełniać ściśle określone przepisy, których zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa pracowników. Niektóre z tych przepisów wynikają wprost z aktów prawnych lub ich fragmentów, traktujących o pracach prowadzonych na wysokości, inne są ściśle związane ze specyficznym środowiskiem pracy.
Zgodnie z zapisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) roboty prowadzone na wysokości zaliczane są do szczególnie niebezpiecznych. Jak pokazują statystyki (dane GUS z 2002 r.) około 1/3 odnotowywanych wypadków przy pracy stanowią upadki z wysokości. Szczególnie duże ryzyko występuje podczas przemieszczania się w pionie. Prace prowadzone w komorach, zbiornikach i studniach przepompowni wiążą się z krótkotrwałym wejściem lub zejściem pracownika po drabinie stałej, niemniej jednak stwarzają dodatkowe zagrożenia wynikające ze środowiska pracy. Niedostateczna ilość tlenu w komorach ze ściekami oraz wydzielające się niebezpieczne gazy, np. siarkowodór i metan mogą prowadzić do zasłabnięć i utraty przytomności.
W trakcie przemieszczania się w pionie po drabinie stałej pracownik powinien zostać zabezpieczony przed upadkiem z wysokości poprzez jeden z poniższych sposobów:
- szelki bezpieczeństwa z linką asekuracyjną,
- tylne kabłąki zabezpieczające (pałąki),
- urządzenia samohamujące,
- urządzenia ręczne/mechaniczne, które służą do wydobywania i opuszczania pracownika do komory lub studni.
Urządzenia samohamujące montuje się na szynach, ewentualnie podłużnicach drabin. Pracownik przypina się do nich za pomocą linki szelek bezpieczeństwa. Jest to najbezpieczniejsze rozwiązanie w przypadku studni i komór o głębokości przekraczającej 3m. Kabłąki natomiast mogą być wykorzystywane do zabezpieczania pracowników przemieszczających się po drabinach stałych, na których są mocowane, jedynie pod warunkiem, że znajdują się one na otwartej przestrzeni lub w pomieszczeniu. Nie powinno się ich stosować na drabinach, które prowadzą do studni, komór lub zbiorników, gdy zejście do nich jest utrudnione lub ograniczone. W chwili wypadku lub utraty przytomności pracownika, kabłąki mogą znacząco utrudniać akcję ratowniczą. Alternatywą są wtedy pozostałe, wymienione wyżej rozwiązania lub inne systemy zabezpieczeń dostosowane indywidualnie do konkretnego stanowiska pracy.
Poniżej przytoczono istotne przepisy dotyczące bezpieczeństwa pracowników, w przypadku prac wykonywanych na wysokości w rozmaitych pomieszczeniach oczyszczalni ścieków.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 401):
1. § 139 ust. 1 reguluje zasady zabezpieczenia stanowiska pracy, gdy zachodzi konieczność jego przemieszczania w pionie. Linkę asekuracyjną szelek bezpieczeństwa mocuje się wtedy do prowadnicy pionowej przy pomocy urządzenia samohamującego.
2. § 141 normuje sposób zabezpieczenia drabiny, która jest dłuższa niż 4 m i nie posiada pałąków. Zgodnie z przytoczonym paragrafem, przed zamontowaniem lub podniesieniem, drabina powinna zostać wyposażona w prowadnicę pionową, która umożliwi zamocowanie urządzenia samohamującego, połączonego z linką bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa. Prowadnicę pionową wraz z urządzeniem samohamującym montuje się na wznoszącej konstrukcji drabiny, szczeblach lub klamrach w odległości nieprzekraczającej 40 cm licząc od osi drabiny.
3. § 142 ust. 4 określa długość, jaką powinna posiadać linka bezpieczeństwa, która łączy aparat samohamujący z szelkami bezpieczeństwa. Zgodnie z zapisami rozporządzenia nie powinna ona przekraczać 50 cm.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 1 października 1993 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w oczyszczalniach ścieków (Dz. U. Nr 96, poz. 438):
1. § 37 reguluje rodzaj włazów i zejść do zbiorników czerpanych w przepompowniach ścieków znajdujących się poza budynkami pomp. Zgodnie z przepisami opisane zbiorniki powinny mieć włazy dwojakiego rodzaju (montażowe i kanalizacyjne), które uwzględniały będą potrzeby ewakuacyjne. Zbiorniki czerpane o głębokości do 6 m powinny posiadać klamry złazowe. Zejścia i wyjścia ze zbiorników dopuszcza się także przy użyciu drabin opuszczonych. W przypadku, gdy zbiornik czerpany posiada znaczną głębokość, konieczne staje się stosowanie pomostów dodatkowych, takich jak: galerie, spoczniki i stropy pośrednie.
2. § 33 określa dodatkowe wymagania w zakresie bezpieczeństwa pracowników. Zgodnie z nim każdy pracownik, który schodzi do zagłębień lub pomieszczeń oczyszczalni ścieków powinien być asekurowany przez przynajmniej dwie osoby, natomiast nad wejściem, które prowadzi do tego pomieszczenia/zagłębienia musi być urządzenie umożliwiające wydobycie pracownika na powierzchnię w przypadku jego ewentualnego zasłabnięcia.
3. § 90 ust. 5 dotyczy prac wykonywanych wewnątrz zbiorników zawierających płynne lub sypkie materiały, stwarzające ryzyko utonięcia lub zasypania osób prowadzących prace. W tym przypadku, poza koniecznością stosowania właściwych ze względu na stanowisko pracy środków ochrony indywidualnej, pracownik powinien być opuszczany do wnętrza zbiornika na urządzeniu, które zapewni bezwzględne bezpieczeństwo w trakcie prowadzenia prac, np. na pomoście.
W systemy zabezpieczeń indywidualnych pracowników takie jak szelki bezpieczeństwa i linki bezpieczeństwa warto zaopatrywać się ze sprawdzonego źródła. Najlepiej, jeśli będzie to firma dobrze znana na ryku, która asekuracją i zapewnianiem bezpieczeństwa osób prowadzących prace na wysokości zajmuje się od wielu lat.
Asortyment niezbędny do wykonywania takich prac znaleźć można na stronie http://protekt.com.pl.